آداب و رسوم عید سعید قربان در کشورهای مختلف جهان
روز دهم ماه قمري ذي الحجه، مصادف با عيد قربان از گراميترين عيدهاي مسلمانان است که به ياد ابراهيم و فرزندش اسماعيل، توسط بسياري از مسلمانان جشن گرفته مي‌شود، اين عيد يکي از روزهاي فرخنده در گاه شماري اسلامي است.
عيد قُربان يا گوسپندکُشان (در عربي: عيد الأضحي) يکي از روزهاي فرخنده در گاه‌شماري اسلامي است.
عيد قربان که از جمله تعطيلات رسمي مسلمانان است، از يک تا چهار روز جشن گرفته مي‌شود و در طي آن مردم با پوشيدن بهترين پوشاک خود، پس از انجام عبادات، به ديد و بازديد و جشن و سرور مي‌پردازند.
البته برگزار کردن مراسم قرباني در اين عيد بر همه واجب نيست و تنها بر زائران کعبه در مراسم حج واجب است، اما بسياري از مسلمانان در سراسر جهان در اين روز، گوسفند، گاو يا شتري را قرباني کرده و گوشت آنرا بين همسايگان و مستمندان تقسيم ميکنند.
حاجيان در اين روز پس از به پايان رساندن مناسک حج، حيواني را ذبح ميکنند و پس از قرباني آنچه بر آنان در حال احرام، حرام شده بود – مانند نگاه کردن در آينه، گرفتن ناخن و شانه زدن مو -، حلال مي‌گردد و با توجه به اينکه حج، يکي از عبادتهاي بسيار مهم در اسلام است، توانايي به انجام رساندن آن نيز براي هر مسلماني بسيار شادي آور است، در نتيجه، روزي که پس از انجام وظايف سنگين حج، به عنوان جايزه الهي و اتمام احرام پيش مي‌آيد را عيد مي‌دانند.
همچنين در روايت‌هاي مکرري نقل شده که در روز عيد قربان، قرباني کنيد تا گرسنگان و بيچارگان نيز به خوراک برسند.
ريشه عيد قربان
عيد قربان ريشه در دوران قبل از تاريخ بشر دارد. انسان اوليه که از فهم طبيعت عاجز است، براي به دست اوردن ترحم خدايان دست به قرباني کردن حيوانات و انسان‌ها ميزند. اين سنت در اسلام نيز پذيرفته شده است.
در روايات مختلف ديني آمده است که ابراهيم در سن بالا داراي فرزندي شد که او را اسماعيل نام نهاد و برايش بسيار عزيز و گرامي بود. اما مدتها بعد، هنگامي که اسماعيل به سنين نوجواني رسيده بود، فرمان الهي چندين بار در خواب به ابراهيم نازل شد و بدون ذکر هيچ دليلي به او دستور داده شد تا اسماعيل را قرباني کند.
او پس از کشمکشهاي فراوان دروني، در نهايت با موافقت خالصانه فرزندش، به محل مورد نظر مي‌روند و ابراهيم آماده سر بريدن فرزند محبوب خود مي‌شود. اما به هنگام انجام قرباني اسماعيل خداوند که او را سربلند در امتحان مي‌يابد، گوسفندي را براي انجام ذبح به نزد ابراهيم مي‌فرستد.
اين ايثار و عشق پيامبر به انجام فرمان خدا، فريضه‌اي براي حجاج مي‌گردد تا در اين روز قرباني کنند و از اين طريق براي يتيمان و تهيدستان خوراکي فراهم سازند. دراين روز همچنين مستحب است که نماز عيد قربان برپا گردد. نماز عيد قربان بايد در فاصله زماني طلوع آفتاب روز عيد تا ظهر خوانده شود و شامل دو رکعت است.کرپن‌ها، همان روحانيان دين “مهر” بوده‌اند و به دليل قرباني کردن “گاو” از سوي ايشان، واژه “قرباني” نيز از همينان برگرفته شده است.
عيد قربان در آينه تاريخ اقوام ايراني
عيد قربان به عنوان يکي از بزرگترين اعياد اسلامي , در مناطق مختلف کشورمان با مراسم و آيين هايي خاص و شکوهي ويژه برگزار مي شود. با دقت در نحوه برگزاري اين مراسم مشاهده مي شود اگرچه مردم هر ناحيه , آداب متفاوتي در اين خصوص دارند ولي اين مراسم در لايه هاي عميق تر شبيه يکديگر و مطابق با آيين هاي ديرين و کهن برگزاري عيد سعيد و عزيز قربان است.
ايرانيان بنا بر رسوم ويژه‌اي که دارند از مدت ها پيش از روز عيد قربان , خود را آماده جشن مي کنند و مقدمات اين مراسم با خريد حيوان قرباني آغاز مي شود.
انتخاب حيوان براي قرباني در هر منطقه متناسب با عادت ها و عقايد ويژه همان منطقه است و حيوان قرباني با شرايط خاصي براي زمان ذبح , نگهداري , آماده و آراسته مي شود..
خانه تکاني , رفت و روب , شستشو , حمام و نظافت نيز از جمله آدابي است که ايرانيان پيش از عيد قربان آنها را به جا مي‌آورند.
ايرانيان قرباني خود را در مناطق مختلفي فديه ميکنند , برخي در اماکن مقدس از جمله امامزاده ها , برخي در خانه هاي مسکوني و برخي ديگر در ميدان‌هاي اصلي محل زندگي به انجام اين عمل معنوي مي‌پردازند.
هنگام ذبح اشعار و ادعيه خاصي خوانده مي شود و قصاب نيز اغلب شرايط و جايگاه ويژه اي دارد.
پس از قرباني بنا بر رسم رايج , گوشت قرباني براي تبرک بين مردم همان ناحيه و بويژه مستمندان توزيع مي شود.
از جمله آداب ديگري که در جشن قرباني در ميان ايرانيان رواج دارد بازيهاي محلي و ارسال هدايا براي نوعروسان است .
قرباني کردن با نيت الهي در بين ايرانيان از ارزش و جايگاه ويژه‌اي برخوردار است و علاوه بر بجاي آوردن اين سنت حسنه در عيد قربان , در هنگام برآورده شدن نذرهاي خود و يا بدست آوردن موفقيت هاي مادي در زندگي نيز با قرباني کردن حيواني حلال گوشت و تقسيم آن بين همسايه ها و افراد فقير , به عرض ارادت به ذات احديت و شکر گذاري به درگاه الهي مي پردازند
عيد قربان در کشورهاي اسلامي
عيد قربان در عربستان :
زائران بيت‌‌الله الحرام جمره عقبه يا جمره بزرگ را که يکي از نمادهاي سه‌‌گانه شيطان است، رمي ميکنند.
آنان پس از قرباني کردن و حلق (تراشيدن موي سر) از احرام خارج خواهند شد.
فردا و پس فردا هم رمي جمرات سه گانه ادامه مي‌يابد.
زائران بيت الله الحرام پس از سومين رمي جمرات، سرزمين مقدس مني را به مقصد مکه مکرمه ترک ميکنند.
مراسم حج تمتع با طواف و سعي بين صفا و مروه پايان مي‌يابد.
عيد سعيد قربان در افغانستان :
مسلمانان افغانستان صبح روز عيد قربان با پوشيدن لباس هاي نو در حالي که ذکر الله اکبر بر زبان دارند به سوي مساجد حرکت مي نمايند تا نماز پرشکوه عيد قربان را برگزار کنند.
به مناسبت عيد سعيد قربان همه ساله در افغانستان سه روز تعطيل است.
اداي سنت قرباني کردن در عيد سعيد قربان از مهمترين آداب و رسوم مردم افغانستان است.
مردم مسلمان افغانستان اعياد اسلامي به ويژه فطر و قربان را با شکوه خاصي برگزار ميکنند و در اين ايام به ديد و بازديد بزرگان و اعضاي خانواده خود مي‌روند.
رفع کدورت‌ها از ديگر آداب و رسوم پسنديده افغان ها در ايام عيد سعيد قربان است.
بزرگان و سرپرستان خانواده هاي افغان مي‌کوشند در اين عيد اسلامي براي اعضاي خانواده خود لباس نو تهيه کنند.
افرادي که براي ديد و بازديد به منازل اعضاي خانواده و دوستان خود مي روند با شيريني و خشکبار پذيرايي مي‌شوند.
عيد سعيد قربان در ترکیه:
مسلمانان سراسر ترکيه نيز با حضور گسترده در مساجد، نماز اين روز فرخنده را به جماعت اقامه مي کنند .
مسلمانان ترکيه به قربانى کردن اهميت زيادى مي دهند و براساس اين سنت حسنه ، هر کسى در صورت وسع مالي و نداشتن بدهي، در سه روز از تعطيلات چهار روزه عيد قربان، گوسفند، گوساله و شتر ذبح مي‌کند.
در روز عرفه که در ترکيه نيمه تعطيل است فرصت خوبي براي زيارت قبور است.
در اين روز خانواده ها به قبرستان‌ها رفته براي نزديکان خود دعا مي خوانند و سر و دستي به سنگ قبرها مي‌کشند و قبور را شستشو مي‌دهند.
در عيد قربان گاهى هم چند خانواده فاميل يا همسايه، مشترکا گاو يا گوساله و حتي شتر خريدارى کرده و قربانى ميکنند.
عيد قربان به همراه عيد فطر به عنوان دو عيد بزرگ ملى و مذهبى در ترکيه با رسوم و آيين هاى ويژه خود نمادى از تعاون، هميارى و احسان در جامعه و در اين حال نمادى از اعتقادات عميق مذهبى مردم اين کشور است.
مردم ترکيه از هفته ها قبل خود را براى برگزاري هر چه بهتر عيد قربان آماده مي کنند.
چراغاني کردن مناره مساجد , کوچه و خيابانها ؛ خانه تکاني و پختن غذا و شيريني هاي ويژه از اقداماتي است که از روزها قبل از عيد در جاي جاي اين کشور اسلامي صورت مي گيرد. روز اول عيد، مردان خانواده به نماز عيد مي روند و سپس مشغول ذبح قرباني مي‌شوند.
ديد و بازديدهاى فاميل و آشنايان با نزديکان از رسومات حسنه و رعايت آن از ديدگاه خانواده هاي ترکيه الزامي است. هر کسى براى ديگرى هديه اى مي خرد و کوچکترها در ملاقات با بزرگترها، دست آنان را بوسيده و عيدى مي‌گيرند.
روحيه تعاون در ايام عيد قربان در جامعه ترکيه به اوج خود مي‌رسد و کمک هاى مالى به تنگدستان در اين روزهاي خاص افزايش مي‌يابد.
طبق عرف مرسوم ديدار از خانواده هايى که يکى از نزديکان آنان در فاصله عيد فطر و عيد قربان فوت کرده است، در اولويت برنامه ديدارها قرار دارد.
به باور مردم ترکيه، ديد و بازديدهاى عيد قربان علاوه بر اجر اخروى، موجب يکدلى، همبستگى و تحکيم روابط خانوادگى و انسانى و رفع کدورت ها مي‌شود.
اتوبوسهاي درون شهري، بزرگراه‌ها و اتوبوس هاي دريايي با هدف تشويق به صله رحم و تقويت پيوند خانوادگي و دوستي بدستور دولت ترکيه رايگان مي‌شود.
شهرداري‌ها در برگزاري هر چه صحيح و راحت تر عيد قربان از روزها قبل جايگاه هاي ويژه را براي فروش و ذبح قرباني در نقاط مختلف اختصاص مي‌دهند و بازرسي ميکنند.
تشکل‌هاي مدني و برخي سازمانهاي دولتي ترکيه براي کمک به مستمندان، کمکهاي نقدي ؛ پوست و امحاء و احشاء قرباني ها جمع آوري ميکنند.
تعطيلات رسمي عيد قربان در ترکيه چهار روز و نيم است و دواير و ادارات دولتي ترکيه از بعدازظهر پنجشنبه (ديروز) تا روز سه شنبه تعطيل خواهد بود.
عيد سعيد قربان در اندونزي :
ميليون‌ها نفر از مسلمانان اندونزي به مناسبت آغاز جشن عيد قربان (عيد الاضحي) در مساجد سراسر اين کشور حضور مي يابند .
مسلمانان اندونزي از ديرباز در روز عيد قربان ابتدا مراسم نماز را در مساجد برگزار ميکنند و سپس اين روز را با قرباني کردن گاو يا بز و توزيع گوشت ميان اقوام، دوستان و فقرا جشن مي‌گيرند.
اين سنت نيکو براي گراميداشت ياد فداکاري حضرت ابراهيم نبي(ع) براي ذبح فرزندش اسماعيل در راه خدا، صورت مي‌گيرد.
مردم مسلمان مالزي هم با حضور گسترده در مساجد ، نماز عيد سعيد قربان را هرچه باشکوه تر اقامه مي کنند :
مسلمانان سراسر مالزي در عيد قربان، قرباني کردن، اين سنت ابراهيمي را پاس مي‌دارند.
عيد سعيد قربان در قرقيزستان :
نماز عيد سعيد قربان در قرقيزستان در حالي اقامه مي شود که مسلمانان از اوايل بامداد با حضور در مساجد و خيابانها، صف هاي طولاني تشکيل مي دهند
پس از نماز عيد، مردم با ذبح گاو و گوسفند، گوشت آن را ميان نيازمندان قسمت کردند.
عيد سعيد قربان در جمهوري قرقيزستان تعطيل رسمي است.
مسلمانان جمهوري قزاقستان نيز با حضور گسترده درمساجد، نماز عيدسعيد قربان را باشکوه اقامه مي کنند .
انبوه نمازگزاران در مسجد مرکزيِ شهر آلماتي از اوايل بامداد با وجود سردي هوا، به علت کمبود جا، نماز را در خيابان هاي اطراف اقامه مي کنند .
پس از اقامه نماز، مسلمانان با ذبح گوسفند گوشتِ قرباني را ميان محرومان تقسيم و در اين سنت اسلامي شرکت ميکنند.
گروهي از خانواده هاي اسيران فلسطيني غزه هم با در دست داشتن شمع به استقبال عيد قربان رفتند.
اين مادران با رنج و درد فراق فرزندانشان به شوق ديدار با آنها گردهم آمدند.
